Corona heeft na een jaar de wereld nog steeds in haar greep. Het maakt de ongelijkheid in de wereld genadeloos zichtbaar. In eigen land zagen we dat kwetsbare groepen, zoals ouderen en mensen met een handicap het hardst geraakt werden door de gevolgen van de ziekte zelf en de lockdown. In ontwikkelingslanden geldt dit nóg sterker.

Het grootste deel van alle mensen met een handicap wereldwijd –tachtig procent– leeft in arme landen. Daar waren ook vóór corona basisvoorzieningen niet of mondjesmaat beschikbaar. Zo heeft slechts tien procent van de kinderen met een handicap toegang tot onderwijs. Een sociaal vangnet vanuit de overheid ontbreekt veelal.

Maar er werd her en der wél gewerkt aan inclusie van mensen met een handicap in de samenleving. Nu de gevolgen van corona ook deze landen raakt, wordt die kwetsbare vooruitgang tenietgedaan. Armoede, handicap en corona dreigen een zeer schadelijke cocktail te worden. Een aantal factoren versterken dit.

Ontoegankelijk

Allereerst is communicatie essentieel in de coronacrisis. Wat te doen om besmetting met het virus te voorkomen? Waar mag je wel en niet naar toe? Cruciale informatie, die in veel gevallen langs mensen met een handicap heen gaat. Doordat zij vaak tot de allerarmsten behoren, beschikken ze niet altijd over een tv of smartphone. En hebben ze die wél, dan is deze informatie meestal niet toegankelijk. Bijvoorbeeld doordat er geen gebarentolk aanwezig is, geen ondertiteling, geen eenvoudige boodschap met heldere plaatjes en geen braille.

Ten tweede is de zorg in deze landen voor mensen met een handicap er nóg ontoegankelijker op geworden. Zorgverleners aan huis zijn weggevallen. En nieuwe vormen die ontstonden –zoals digitale consulten– bereiken deze doelgroep niet.

Een derde –en misschien wel de belangrijkste– factor is het feit dat (belangenorganisaties van) mensen met een beperking niet betrokken worden bij beleidsvorming en voorlichtingscampagnes rond Covid-19. Ondanks dat de maatregelen hen direct betreffen als risicogroep, is er in vrijwel geen enkel land actieve participatie van mensen met een beperking in de COVID-response-teams.

Dit alles zorgt ervoor dat mensen met een handicap in een neerwaartse spiraal komen. Armoede ligt altijd op de loer voor gezinnen waar één van de gezinsleden een handicap heeft. Vanwege medische kosten, beperkte toegang tot werk en sociale uitsluiting. Corona versterkt dit nu nog verder. Samuël, een jongeman met een beperking uit Kenia vertelt: „De overheid distribueert voedsel, maar het is druk, en de rijen zijn lang. Het lukt mij niet zo lang te staan. En als ik een vriend stuur, dan geloven ze niet dat hij voor iemand anders voedsel komt halen.”

Zelf betrekken

Zowel de minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, als Nederlandse ontwikkelingsorganisaties zijn betrokken bij noodhulpacties in de landen die getroffen worden door de gevolgen van corona. Zij kunnen een belangrijke rol spelen in het inclusief maken van coronahulp!

Vanuit de praktijk weet SeeYou dat het meenemen van mensen met een handicap in brede hulpprogramma’s niet ingewikkeld is. Echter, het gaat niet vanzelf. De belangrijkste stap die lokale

overheden en hulporganisaties hierin kunnen zetten, is mensen met een handicap zélf te betrekken. Maak hen, of hun familieleden (bijvoorbeeld in het geval van kinderen met een meervoudige beperking) onderdeel van het ontwerp van en besluitvorming over projecten. Zij weten het allerbeste hoe een economisch ondersteuningspakket of een voedseldistributie óók toegankelijk wordt voor mensen met een beperking.

Een tweede stap die hulporganisaties en de (toekomstige) minister van Ontwikkelingssamenwerking kunnen zetten is de samenwerking opzoeken met maatschappelijke organisaties die gespecialiseerd zijn in het werken met mensen met een handicap. Uit recent onderzoek van het Overseas Development Institute blijkt dat slechts 9 procent van hulp die succesvol is voor mensen met een handicap via overheden loopt, en 75 procent via NGO’s met ervaring op dit vlak. Daag hen bijvoorbeeld uit om de innovatieve oplossingen die corona heeft opgeleverd toegankelijk te maken voor mensen met een handicap in de armste gebieden zonder IT-infrastructuur.

Voedselzekerheid

Investeren in voedselzekerheid is een derde aandachtspunt. Cruciaal om te voorkomen dat honger grote schade aanricht. Dit kan zowel door voedseldistributie toegankelijk te maken. Nog beter en duurzamer is het om mensen te stimuleren om thuis bedrijvigheid te ontwikkelen. Zo zorgde de Indonesische partner van SeeYou ervoor dat mensen met een handicap in coronatijd thuis vis konden kweken. Een volle maag én mogelijkheid om inkomsten te genereren.

Door corona dreigen mensen met een handicap in de allerarmste landen uit het zicht te verdwijnen. Onze oproep: maak ze zichtbaar en onderdeel van de oplossing!

Dicky Nieuwenhuis en Lieke Scheewe zijn respectievelijk directeur en specialist van stichting SeeYou (het voormalige Light for the World Nederland).

Opiniestuk in het Reformatorisch Dagblad, 15 maart 2021